توارث تحمل به تنش شوری در برخی از ارقام ایرانی گندم نان (triticum aestivum l.)

تنش شوری همواره یکی از مهمترین جدی ترین تهدید ها برای افزایش عملکرد گیاهان به ویژه گندم نان به عنوان یکی از مهمترین منابع مواد غذایی مردم جهان، می باشد. اطلاع از نحوه توارث صفات عملکرد و اجزای عملکرد یکی از مهمتریناولین اصول اصلاح برای مقابله دستیابی به ارقام متحملبا به تنش شوری در گندم است. در این تحقیق به منظور مطالعه عمل ژن بر روی عملکرد و اجزای عملکرد، هفت رقم ایرانی گندم نان ایرانی شامل فلات، بم، قدس، روشن، ارگ، کویر و پیشتاز به همراه نتاج حاصل از تلاقی دی آلل کامل، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط نرمال و تنش شوری در سال 1393 در مزرعه مرکز ملی شوری ایران در استان یزد کاشته شد. با در نظر گرفتن تمام فرضیات برای صفات مختلف گندم، تجزیه مرکب به روش هیمن-جینکز انجام گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد که آثار ساده جز افزایشی (a) و اثر متقابل a × محیط برای تمامی صفات شامل عملکرد، وزن زیست توده، تعداد پنجه، طول سنبله، طول پدانکل، ارتفاع گیاه و وزن صد دانه اثرات ساده جز افزایشی (a) و اثر متقابل a× محیط معنی دار بود. همچنین اثر ساده b3 که معادل ترکیب پذیری خصوصی در روش 1 دی آلل است و اثر متقابل آن با محیط، برای همه صفات معنی دار بود. معنی داری این دو جز بیانگر نقش مهم اثرات افزایشی و غالبیت در توارث صفات بود. به طور کلی در بیشتر صفات مورد مطالعه در این تحقیق، نوع ژن های کنترل کننده و رفتار ژنتیکی، ظرفیت ژن های غالب و مغلوب والدین، اثرات مادری، اثرات افزایشی و اثرات غالبیت از محیط نرمال به تنش شوری متفاوت بود. برآورد وراثت پذیری عمومی بالا و همچنین وراثت پذیری خصوصی متوسط و بالا برای صفات مورد مطالعه، حاکی از امیدبخش بودن مواد ژنتیکی مورد مطالعه، برای اصلاح و بهبود صفات در شرایط نرمال و همچنین تحمل به تنش شوری بود. لذا امکان انتخاب و گزینش ژنوتیپ های متحمل برای بهبود و مقابله با تنش شوری در ارقام ایرانی گندمنانمورد استفاده در این بررسی وجود داشتدارد. رقم روشن بهترین والد ترکیب شونده برای صفات عملکرد، وزن زیست توده و تعداد پنجه بود.